Jak właściwie prowadzić lustracje w sadach?

    niezależny doradca sadowniczy

    Lustracje w sadach obejmują ocenę stanu zdrowotnego i kondycji drzew, stopnia ich odżywienia (co wiąże się ze wzrostem i rozwojem) oraz ocenę poprawności wykonywanych prac. Są nieodłącznym elementem racjonalnej ochrony przed szkodnikami, chorobami i chwastami. Służą także ocenie skuteczności zastosowanych środków ochrony roślin (ś.o.r.). Na podstawie lustracji można uzyskać informacje dotyczące aktualnej sytuacji w sadzie i tego jak zaplanować konieczne zabiegi.

    [envira-gallery id=”40420″]

    Gdzie? Lustracje powinno się prowadzić na całej powierzchni gospodarstwa (w każdej kwaterze i na każdej odmianie). Należy wydzielić powierzchnie jednorodne, a więc takie gdzie porażenie jest podobne. W sadach są to zwykle kwatery o powierzchni od kilku do kilkunastu hektarów.

    Kiedy i jak często? O każdej porze roku, jeśli warunki atmosferyczne pozwalają. W sezonie wegetacyjnym najlepiej prowadzić je przy dobrym nasłonecznieniu i wzrastającej temperaturze. Wysoka wilgotność powietrza i wysoka temperatura sprzyjają rozwojowi większości chorób, ale także wielu szkodników, których żerowanie jest intensywne i łatwiej jest je wyszukać, zidentyfikować oraz ocenić liczebność populacji.
    W okresie intensywnego wzrostu i rozwoju roślin lustracje prowadzimy przynajmniej 2 razy w tygodniu. Wykonujemy je także w przypadku wystąpienia opadów deszczu w krótkim czasie po zabiegach ochronnych. W pozostałym okresie wegetacyjnym można je prowadzić raz w tygodniu. W okresie cięcia, formowania oraz przerzedzania zawiązków owocowych lustracje można połączyć z instruktażem i oceną wykonanych prac. Podane terminy lustracji nie zwalniają sadownika od codziennych obserwacji pogodowych i śledzenia wskazań urządzeń kontrolujących warunki atmosferyczne. Zwracać należy także uwagę na dynamikę przyrostu liści określając przyrosty dzienne i kilkudniowe. Każdego dnia rano należy ocenić zwilżenie liści i sprawdzić, czy w okresie nocnym wystąpiła na liściach rosa.

    O czym pamiętać? Aby prowadzić lustracje trzeba mieć wiedzę dotyczącą biologii chorób, szkodników oraz owadów pożytecznych. W przypadku szkodników należy wiedzieć, gdzie zimują, jak wyglądają objawy ich żerowania oraz jak wyglądają ich formy rozwojowe. W razie niepewności można poprosić o pomoc kompetentnego doradcę sadowniczego.

    W przeprowadzanie lustracji warto włączać dzieci, mają lepszy wzrok. Poza tym może to dla nich być świetną zabawą. Taka wspólna praca jest także okazją do zainteresowania młodego pokolenia sadownictwem.

    Podczas lustracji warto korzystać z atlasów chorób, szkodników, chwastów oraz objawów niedoborów.

    Konieczne jest także sięgnięcie po aktualny Program Ochrony Roślin Sadowniczych, chociażby w celu określenia progu zagrożenia ze strony szkodników.

    Do przeprowadzenia lustracji w sadzie konieczna jest lupa lub inne urządzenie powiększające (25–40-krotnie). Narzędzia optyczne pozwalają na odszukanie i rozpoznanie osobników o wielkości do 0,15 mm, a także najmłodszych stadiów larwalnych przędziorków. Lupy powiększające przynajmniej 6–10-krotnie ułatwiają prowadzenie lustracji – młodych stadiów rozwojowych szkodników należących do motyli, błonkówek i muchówek. Potrzebne jest także ostre narzędzie (nóż i sekator) do przecinania pąków, gałązek, pędów, kwiatów i zawiązków owocowych. Dane z lustracji należy zapisywać w notatnikach.
    Udając się do sadu warto zabrać ze sobą torebki papierowe i foliowe oraz słoiki, w których umieszczamy zbierane owoce, pędy, liście, ewentualnie owady. Na kartce zapisujemy skąd eksponaty zostały zebrane. Ma to ułatwić ich oględziny poza sadem, gdzie słońce często uniemożliwia przeprowadzenie ich w dokładny sposób. Można także wziąć ze sobą aparat fotograficzny i wykonywać zdjęcia obserwowanym obiektom.

    Jak prowadzić? Jeżeli panuje upalna pogoda i temperatura utrzymuje się powyżej 30°C obserwacje sadu należy wykonywać wcześnie rano. Lustracje przeprowadza się i na obrzeżach sadu (szczególnie istotne w przypadku położenia obok sadów zaniedbanych) i w poprzek sadu. Lustrować należy całe drzewa – nie tylko po obrzeżach koron, ale także ich wierzchołki, partie środkowe oraz dolne. Oględzinom należy poddać pąki, liście, kwiaty, owoce, pędy, pień, szyjkę korzeniową i korzenie drzew. Przemarznięcie korzeni w ostatnich latach jest częstym zjawiskiem, szczególnie na glebach lekkich i braku okrywy śnieżnej (2012 r.) Sprawdzenie zdrowotności systemu korzeniowego wiosną pozwoli odpowiedzieć, czy warto wykonywać drogie zabiegi nawożenia doglebowego i dolistnego. Wszelkie lustracje w sadach należy prowadzić (jeśli to jest możliwe) wspólnie z członkami rodziny. Przy okazji zapoznają się oni z chorobami i szkodnikami. Zapiski dotyczące wyników lustracji wykonywać należy bezpośrednio w sadzie lub później w domu.

    Jak dokumentować? Notatki z lustracji są potrzebne i bardzo przydatne. Niektórzy sadownicy przechowują je latami, gdyż często do nich wracają. Stanowią one źródło wiedzy (jeśli są prowadzone systematycznie i dokładnie) i pozwalają ocenić skuteczność zabiegów, trafność podejmowanych decyzji, koszty ochrony, efektywność gospodarowania. Pozwalają porównać przebieg warunków pogodowych i nasilenie agrofagów w poszczególnych sezonach wegetacyjnych. Można wpisać wyniki lustracji w notatniku sadownika pod hasłem „Wyniki lustracji”. Lustrator może też zapisać zalecenia polustracyjne. Powinny być one krótkie, ale na tyle dokładne, aby sadownik bez trudu mógł je wykonać. Przy opracowywaniu zaleceń, pomocne są informacje dotyczące dotychczasowej ochrony oraz stanu zapasów środków. Wykonane przez sadownika zabiegi (terminy, preparaty i dawki, warunki pogodowe w czasie i po zabiegach) powinny być zapisywane w tym samym notatniku. Warto także zapisywać spostrzeżenia dotyczące wzrostu, rozwoju, stanu zdrowotnego i skuteczności zastosowanych zabiegów. Są one cennym źródłem informacji na przyszłość.

    W sadach zabiegi przeciwko szkodnikom powinny być prowadzone po przekroczeniu progów szkodliwości. Do wykonywania lustracji zobowiązują wytyczne dotyczące produkcji integrowanej, będą one konieczne także przy Integrowanej Ochronie roślin (obowiązkowa od 2014 r.). Dobrze wykonane lustracje pozwalają na uzyskanie wysokich plonów, ograniczają zużycie pestycydów oraz pozwalają racjonalnie chronić ludzi i środowisko.

    fot. M. Sudół